همانطور که در بخش روانکاری اشاره کردیم ، کلیه سطوح فلزی که با یکدیگر در تماس و سایش هستند ، می بایست روانکاری (روغنکاری) شوند ، یکی از آن سطوح چرخ دنده ها می باشند ، دندانه های چرخ دنده های درگیر ، به یکدیگر فشار وارد کرده و سطح دندانه ها در معرض سایش قرار می گیرد ، هر چقدر قدرت انتقال یافته بین دنده ها بیشتر باشد ، فشار بیشتری به دندانه های چرخ دنده ها وارد می شود و این فشار زیادتر به معنای اصطکاک بیشتر ، گرمای تولید شده بیشتر و سایش بیشتر بین دندانه های چرخ دنده می باشد ، همانطور که می دانید گیربکس خودرو ، نیروهای بسیار زیادی را منتقل می کند و چرخ دندانه های گیربکس علاوه بر نیروی زیاد ، سرعت زیادی نیز دارند که این دو عامل ، استفاده از سیستم روغنکاری مناسب در گیربکس ماشین را ضروری می کند ، در شکل زیر دو چرخ دنده درگیر را مشاهده می کنید که در اثر روغنکاری نشدن و انتقال نیروی زیاد ، بسیار داغ شده اند و دندانه های آنها که بیشترین فشار را تحمل می کنند سرخ شده اند!!!
برای روانکاری گیربکس خودروها از روغن مخصوصی به اسم واسکازین استفاده می شود ، با توجه به اینکه در گیربکس احتراقی صورت نمی گیرد ، واسکازین گیربکس ، مدت زمان بیشتری نسبت به روغن موتور قابلیت استفاده دارد ، در شکل زیر وجود واسکازین در داخل گیربکس را مشاهده می کنید ، همانطور که می بینید فضای کمی از گیربکس غرق در واسکازین قرار دارد و نمی توان کل فضای گیربکس را در واسکازین غرق کرد.
اما روغن کاری سایر قسمت ها و چرخ دنده های گیربکس چگونه انجام می شود ؟ آیا فقط چرخ دنده های پایینی نیاز به روغنکاری دارند ؟
به شکل زیر نگاه کنید ، اگر نصف کمتر یک چرخ دنده را درون ظرف در بسته ای قرار دهیم و چرخ دنده را با سرعت زیاد بچرخانیم ، چرخ دنده به علت شکل دایره ای خود ، روغن را به اطراف پاشیده و تقریبا کل فضای داخل جعبه روغنی می شود.
علاوه بر این حتی اگر دو چرخ دنده ی درگیر با سرعت بسیار کم حرکت کنند و ما فقط قسمتی از یکی از چرخ دنده ها را در روغن قرار دهیم و مخصوصا وقتی غلظت روغن (مانند روغن گیربکس که نسبتا چسبندگی زیاد دارد) به علت خاصیت چسبندگی روغن ، روغن به دنده های چرخ دنده ی دیگر که درون روغن قرار ندارد نیز منتقل می شود.
در گیربکس های خودرو نیز همین اتفاق می افتد ، در شکل زیر یک گیربکس را در حال کار می بینید که دارای 4 محور می باشد ، وقتی گیربکس ثابت بوده ، فقط یک سوم دو چرخ دنده ی پایینی در واسکازین قرار داشته اند اما چنان که در شکل می بینید هنگام کار و مخصوصا سرعت گرفتن چرخ دنده ها حتی دنده های چرخ دنده بزرگ که در بالای گیربکس قرار دارد ، غرق در روغن می شوند به طوری که گویا کل گیربکس داخل روغن غوطه ور می باشد بنابراین چنانی که می بینید غوطه ورسازی تمام حجم گیربکس نه تنها امکان پذیر نیست بلکه نیاز هم نمی باشد البته به شرطی که اولا واسکازین به اندازه کافی در گیربکس موجود باشد دوما جنس روغن گیربکس (واسکازین) جنس خوب بوده و مرغوب باشد.
در شکل زیر عکسی را می بینید که از چرخ دنده ی بالایی یک جعبه دنده کوچک گرفته شده و با سرعت زیاد در حال چرخیدن می باشد ، همانطور که مشهود است روغن به قدری اطراف دنده های چرخ دنده را فرا گرفته که دیگر دنده ها و سطح فلزی چرخ دنده دیده نمی شود.
در بعضی از جعبه دنده هایی که احتمال می دهند روغن به چرخ دنده ای نرسد و یا به علت دور بودن چرخ دنده از کف جعبه دنده (که حمام روغن وجود دارد) روغن گیربکس به اندازه کافی به آن چرخ دنده نمی رسد ، از مکانیزم هایی استفاده می کنند که روغن را پمپ کرده و از بالا به روی دندانه های چرخ دنده می ریزد.
کمبود واسکازین گیربکس باعث آسیب به اجزای گیربکس می شود و افزایش بی رویه واسکازین نیز مشکلاتی را به وجود می آورد (مانند آسیب به کاسه نمد های گیربکس ، مقاومت واسکازین در برابر سرعت دنده ها در سرعت های بالا و...) بنابراین واسکازین گیربکس را می بایست به موقع عوض کرد و به اندازه اضافه کرد ، در شکل زیر یک گیربکس را می بینید که دارای 3 پیچ می باشد ، پیچ HTC برای خالی کردن واسکازین مستعمل ، پیچ BD برای اضافه کردن واسکازین و پیچ FTC برای سرریز واسکازین اضافه می باشد یعنی با باز کردن این پیچ در هنگام اضافه کردن واسکازین (البته پس از بستن پیچ HTC) ، فقط واسکازین اضافه از سوراخ FTC گیربکس خارج می شود.
این نکته را نیز در نظر داشته باشید که واسکازین علاوه بر روانکاری گیربکس ، نقش خنک کنندگی آن را نیز برعهده دارد و اگر گیربکس بدون واسکازین کار کند ، بیش از اندازه گرم شده و به اجزای آن آسیب می رسد.
برچسب ها
