روانکاری در خودرو جزو مهمترین قسمت های خودرو محسوب می شود ، در صورتی که روانکاری بین قطعات به خوبی انجام نشود ، عمر قطعات مکانیکی خودرو ، چندین سال کاهش می یابد ، روانکاری بعضی از قسمت های خودرو به قدری مهم است که ضعف روغن کاری حتی در یک ثانیه از کارکردشان باعث آسیب بسیار جدی به آن قسمت ها می شود.
به طور کلی تمامی اجزا و قطعات مکانیکی که در حرکتند و با یکدیگر تماس و سایش دارند می بایست روانکاری بشوند ، یعنی از تماس مستقیم سطح این قطعات با یکدیگر جلوگیری شود و لایه ی نازکی از روغن بین آنها قرار گیرد.
ضرورت روانکاری را می توانید در شکل زیر ببینید ، در سمت چپ تصویر دو شمش فلزی با رنگ های نارنجی و سبز مشاهده می کنید که سطح آنها با یکدیگر تماس دارد چون فلز نارنجی روی فلز سبز قرار گرفته ، وقتی با چشم ، سطح این دو فلز را مشاهده می کنیم کاملا صاف و عاری از هرگونه پستی و بلندی می باشند ، ولی اگر سطح این دو فلز ظاهرا صاف و صیقلی را در زیر میکروسکوپ قرار دهیم ، شاهد ناهمواری های مختلفی خواهیم بود که به چشم ما نمی آمدند ، با حرکت دادن دو فلز بر روی همدیگر ، این ناهمواری ها داخل هم قرار گرفته و باعث اصطکاک ، افزایش دمای سطح قطعات و در نهایت از بین رفتن سطح قطعات می شود.
اگر سطح دو قطعه فلزی که با یکدیگر تماس دارند را به روغن آغشته کنیم ، لایه ای نازک و میکروسکوپی از روغن بین این دو سطح قرار می گیرد (شکل پایین A) و مانع از ایجاد اصطکاک خشک بین دو قطعه می شود ، منظور از اصطکاک خشک بین دو قطعه ، تماس سطح فلزی دو قطعه با یکدیگر می شود. اصطکاک خشک را در شکل پایین B مشاهده می کنید.
روغنکاری در یاتاقان ها نیز بسیار مهم است و باید لایه ی نازکی از روغن بین دو سطح یاتاقان قرار بگیرد ، به این لایه نازک از سطح روغن که بین دو سطح فلز قرار می گیرد ، در اصطلاح صنعت ، فیلم روغن می گویند ، در شکل زیر فیلم روغن با رنگ قرمز بین دو یاتاقان نمایش داده شده ، ضخامت فیلم روغن با فلش قرمز نشان داده شده است.
همانطور که می دانید در یاتاقان های اصلی خودرو ، وزن و نیروی زیادی به پایین یاتاقان وارد می شود و فیلم روغن تحت فشار زیادی قرار می گیرد ، بنابراین در یاتاقان هایی که با سرعت و فشار زیاد و بعضا دمای زیادی کار می کنند (مانند یاتاقان های میل لنگ) فشار زیادی به یاتاقان آمده و باید فیلم روغن مستحکمی در کف یاتاقان ایجاد نمود ، ایجاد این فیلم روغن مستحکم ، با تزریق پرفشار روغن به داخل یاتاقان امکان پذیر می شود ، یعنی باید فشار روغن تزریق شده به یاتاقان به قدری زیاد باشد تا فیلم روغن ، قدرت بلندکردن و شناورسازی محور و جلوگیری از تماس مستقیم سطح محور و یاتاقان را داشته باشد. در شکل زیر تزریق روغن از سوراخ سمت راست یاتاقان به داخل یاتاقان را مشاهده می کنید ، اگر فشار روغن به اندازه کافی زیاد باشد (چنانی که در شکل زیر می بینید) روغن تحت فشار ، محور را بلند کرده ، شناور در روغن می کند و مانع از اصطکاک خشک بین محور و یاتاقان می شود.
اگر فشار روغن کم شود ، ضخامت فیلم روغن کاهش پیدا کرده و باعث تماس مستقیم محور و یاتاقان می شود ، در شکل زیر قسمت هایی که با دایره های سبز نشان داده شده اند ، نواحی اصطکاک خشک بین محور و یاتاقان می باشد.
این نکته را در نظر داشته باشید که شکل های نشان داده شده ، همه بزرگنمایی شده اند چون در واقعیت ، شما قادر به دیدن فیلم روغن و حتی لقی بین یاتاقان و محور نخواهید بود و همه ی ابعاد در حد میکروسکوپی می باشند.
نه تنها فقدان روغن ، بلکه کمبود روغن یا کمبود فشار روغن نیز باعث کاهش ضخامت فیلم روغن می شود و این کاهش فشار نیز می تواند باعث برخورد ناهمواری های سطح دو فلز به یکدیگر و آسیب به آنها بشود ، در شکل زیر سمت راست برخورد ناهمواری های دو سطح فلز بر اثر کمبود ضخامت فیلم روغن را مشاهده می کنید.
سایش قطعات فلزی با یکدیگر ، علاوه بر اصطکاک ، سر و صدا و هزاران مشکل دیگر ، باعث از بین رفتن تدریجی سطوح درگیر با یکدیگر می شود ، در شکل زیر چند قطعه فلزی را مشاهده می کنید که به علت کاهش ضخامت روغن ، دچار سایش زیاد و افزایش دما شده اند و از بین رفته اند.
علاوه بر چرخ دنده ها و یاتاقان های لغزشی ، یاتاقان های غلتشی یا همان بلبرینگ ها و رولبرینگ ها نیز نیاز به روغنکاری دارند.
در صورت عدم روغنکاری مناسب ، دمای آنها افزایش یافته و از بین می روند.
این نکته را فراموش نکنید که تمام سطوح فلزی درگیر با یکدیگر نیاز به روغنکاری دارند منتها با توجه به محل قرارگیری آنها ، دمای کارکردشان ، وظیفه ای که انجام می دهند و سایر پارامترها ، روش روغنکاری آنها با یکدیگر فرق می کند و روش مخصوص به خود را دارد که با مطالعه هر بخش از زیرشاخه های منوی روانکاری ، با آن اجزا و روش روانکاری آنها آشنایی پیدا می کنید.
برچسب ها
